De decemberparadox: waarom we juist nu overprikkeld raken en hoe slaap je redt

December is de maand van tegenstrijdigheden.
Je verlangt naar rust, verbinding en licht, maar leeft sneller dan ooit. Terwijl de dagen korter worden, lijkt de agenda voller. Je probeert nog even door te zetten, alles af te ronden, overal bij te zijn. Toch voel je dat het te veel is: je slaapt slechter, bent emotioneler en raakt sneller overprikkeld.

Dat is geen zwakte, maar een logisch gevolg van hoe je lichaam werkt. De decemberparadox is dat je verlangt naar rust in een maand die allesbehalve rustig is.

Waarom je in december sneller overprikkeld raakt

Je bent niet de enige die zich in december vermoeider en emotioneler voelt.
Je lichaam reageert op het seizoen. Minder daglicht verstoort de aanmaak van melatonine en serotonine. Dit zijn stoffen die je slaap, stemming en energie regelen. Daardoor word je gevoeliger voor stress en prikkels. Tegelijkertijd blijft je stresssysteem actief: je hartslag gaat omhoog, je spieren blijven gespannen, je hoofd blijft draaien.

Onderzoek laat zien dat juist in donkere maanden de balans tussen cortisol (stresshormoon) en melatonine sneller uit evenwicht raakt (Cajochen, 2011). Het gevolg: je hebt moeite met ontspannen, valt moeilijk in slaap en reageert intenser op alles wat er gebeurt.

En december helpt niet mee. Meer afspraken, meer schermtijd, meer verwachtingen. Zelfs dingen die leuk zijn zoals diners, cadeaus, samenzijn, kunnen je zenuwstelsel overbelasten als je te weinig herstelt.

De feestmaand en je brein

De feestdagen activeren niet alleen je agenda, maar ook je brein. Volgens onderzoek van Kasser & Sheldon (2002) ervaren veel mensen juist meer stress en minder voldoening tijdens de feestperiode. De druk om het gezellig te hebben, alles perfect te regelen en met iedereen rekening te houden, maakt dat je in een constante staat van alertheid leeft.

Daarnaast werkt ons brein als een spons voor prikkels. Elke melding, elk bericht, elk beeld op social media triggert een kleine dopaminepiek ,kort plezier, daarna onrust.
Zo blijf je alert, zelfs wanneer je wilt ontspannen. De continue stimulatie houdt je zenuwstelsel “aan” en maakt het moeilijker om tot rust te komen of in slaap te vallen.

Wat slaap met overprikkeling te maken heeft

Slaap is je natuurlijke herstelsysteem. Tijdens diepe slaap daalt je hartslag, zakt je cortisolniveau, en krijgt je brein de kans om te herstellen. In die fase wordt letterlijk afval opgeruimd via het glymfatisch systeem (Xie et al., 2013). Tijdens de REM-slaap worden emoties verwerkt en herordend, waardoor je de volgende dag lichter en helderder wakker wordt.

Te weinig slaap betekent dat dit proces wordt onderbroken. Onderzoek laat zien dat de amygdala — het deel van je brein dat emoties aanstuurt — tot 60% sterker reageert na één slechte nacht (Yoo et al., 2007). Dat verklaart waarom je na korte nachten sneller emotioneel reageert, meer piekert en prikkels moeilijker filtert.

Kort gezegd: slaap is de schakelaar die je zenuwstelsel weer in balans brengt.

Hoe je de decemberratrace kunt doorbreken

Rust begint niet met méér doen, maar met anders omgaan met prikkels. Een paar eenvoudige gewoonten helpen om je zenuwstelsel tot rust te brengen en je slaap te beschermen:

1. Creëer een rustige overgang naar de nacht.
Dim het licht, leg je telefoon weg en adem een paar minuten rustig. Het signaal naar je brein: het mag zachter.

2. Bescherm je nachten.
Plan slaap als iets waardevols. Een vaste bedtijd en opsta-tijd stabiliseren je ritme en verminderen stresshormonen.

3. Laat los wat niet hoeft.
Niet elk verzoek verdient een ja. Grenzen zijn geen egoïsme, maar zelfzorg. Herstel begint zodra je je lichaam toestemming geeft om te vertragen.

Waarom slaap de basis is van je energie

Veel mensen proberen hun energie overdag terug te verdienen met koffie, sport of door nóg beter te plannen. Maar echte energie ontstaat ’s nachts. Slaap is de plek waar je lichamelijke, mentale en emotionele herstelprocessen plaatsvinden. Zonder die basis raak je langzaam opgebrand.

Wie beter slaapt, voelt zich niet alleen uitgeruster, maar ook rustiger en helderder. Je denkt scherper, reageert zachter en hebt meer ruimte om echt te genieten van de feestdagen.

De essentie van december

De decemberparadox hoort bij onze tijd. We leven in een wereld die harder draait dan ons lichaam aankan. Maar rust is geen luxe, het is een keuze die begint bij aandacht.

Wanneer je je nachten beschermt, wint je energie het van de agenda. Slaap is geen onderbreking van het leven, maar het fundament ervan. In een maand die vraagt om alles te geven, is slapen de meest radicale vorm van zelfzorg.

Meer inspiratie

Lees ook December in de tussenruimte: maak van slaap je winterritueel of download het e-book Je beste nachtrust begint hier en nú.